Geschiedenis
Vliegbasis Soesterberg, verscholen op de Utrechtse Heuvelrug heeft een rijke en unieke geschiedenis. Kenners weten het direct: hier ligt de bakermat van de Koninklijke Luchtmacht, het eerste militaire vliegterrein in Nederland.
De Utrechtse Heuvelrug is ontstaan in de voorlaatste ijstijd toen het landijs vanuit de Gelderse vallei zand en grond voor zich uit stuwde. Soesterberg is een van de toppen van deze rug. Het smeltwater zocht naar de laagste plek en zorgde voor een harde ondergrond van grind en grof zand met hier en daar lagen leem op de plek van de vliegbasis. Andere nog herkenbare elementen uit de vroege geschiedenis zijn:
• grafheuvels aan de noordzijde van de vliegbasis (10.000 v.c.)
• eikenstrubbenbossen, ontstaan door het hakhoutbeheer ten behoeve van de leerlooierij
• resten van boerderijplaatsen (wellicht verwijzend naar het verdwenen dorp Hees).
Vliegheide
Twee Haagse automobielhandelaren richten in 1910 een heideveld bij Soesterberg in als burgervliegveld en organiseren in dat jaar al de eerste vliegshow. Er is een spoorlijntje aangelegd van Den Dolder naar de basis, speciaal voor bezoekers. In maart 1913 wordt het terrein door de Staat der Nederlanden aangekocht om als vliegbasis te dienen voor de voorloper van de Koninklijke Luchtmacht. De vliegbasis bestond aanvankelijk uit een plat gemaakt heideveld met enkele houten gebouwtjes maar veranderde snel in een volwaardig vliegveld met werkplaatsen en kantoren.
WO I
In de Eerste Wereldoorlog worden buitenlandse militaire vliegtuigen op Soesterberg ondergebracht. Tot de Tweede Wereldoorlog blijft de omvang van de basis beperkt door gebrek aan geld en schaarste aan materiaal.
WOII
In de Tweede Wereldoorlog komt de vliegbasis in handen van de Duitse bezetters. Het vliegveld wordt grondig verbouwd en krijgt een derde landingsbaan. De vliegbasis nam immers een strategische plek in bij de ‘ slag om Engeland'. Aan het eind van de Tweede Wereldoorlog wordt de vliegbasis geheel verwoest. Pas in 1951 wordt Soesterberg weer helemaal operationeel.
Koude Oorlog
In de tijd van de koude oorlog, vanaf 1954 maakt de Amerikaanse luchtmacht gebruik van Vliegbasis Soesterberg. Amerikaanse militairen en hun gezinnen bepalen jarenlang het beeld van de vliegbasis en het dorp Soesterberg. De vliegbasis wordt een Navobasis, een geheime wereld achter hekken met observatieposten om de koude oorlog buiten te houden. Naast de Amerikanen maakt ook het Koninklijk Huis dankbaar gebruik van de vliegbasis voor hun uitstapjes naar paleis Soestdijk. De privé Fokker van Prins Bernard staat altijd klaar in een van de hangars. Met de val van de muur en de verbeterde verhoudingen tussen Oost en West komt aan de aanwezigheid van de Amerikanen in 1994 abrupt een einde.
Geen vliegverkeer meer
Na het vertrek van de Amerikanen wordt de vliegbasis vooral gebruikt voor helikopters. Op 12 november 2008, vindt op de vliegbasis Soesterberg een officiële sluitingsceremonie plaats. De basis sluit wegens bezuinigingen en al het materieel is overgebracht naar de vliegbasis in Gilze-Rijen. Op de plek waar tot voor enkele maanden nog Chinooks en Cougars aan- en afvlogen, wordt op 12 juni 2009 de eigendomsoverdracht bezegeld.
Met de aankoop door de provincie Utrecht komt een einde aan bijna 100 jaar gemotoriseerd vliegverkeer boven Soesterberg. De landingsbanen, kerosineopslagplaatsen, shelters en hangars blijven als militair erfgoed bewaard. Als ode aan de plek waar ooit de Nederlandse luchtvaart begon, kunnen bezoekers sinds december 2015 al fietsend of wandelend op de uitgezette routes dit erfgoed in het landschap ontdekken.
De huidige Vliegbasis Soesterberg is ruim 500 hectare, een terrein zo groot als ruim duizend voetbalvelden. 120 Hectare blijft in bezit van Defensie; voor Camp New Amsterdam en het Nationaal Militair Museum.
